به گزارش بورس فوری، از آن جا که اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است، از دیدگاه اسلام ربا محسوب شده و حرام می باشد. در کشورهای اسلامی نمی توان از این اوراق جهت تامین مالی استفاده کرد.
برای رفع این مشکل در ابتدا به انتشار اوراق مشارکت پرداخته شد، اما بخاطر این که اوراق به پشتوانه یک طرح فیزیکی منتشر می شود و زمانی که شرکت ها برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل شوند، اوراق مشارکت کاربردی ندارند، متخصصان مالی ابزار مالی جدید را طراحی نمودند.
در نهایت با ایجاد بانک داری، ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک ایجاد شدند. صکوک به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی تواند براساس فعالیت های سفته بازی و سوداگرانه و در واقع فعالیت هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می گیرند، سودآوری داشته باشد.
مزایای اوراق صکوک
- صکوک باعث افزایش دادن نقدینگی بانی می شود.
- دارایی هایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر نقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می شود.
- با این که قسمتی از دارایی ها از شرکت بانی جدا می شود اما با این حال باز هم بانی می تواند از دارایی ها استفاده کند.
- از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می شود لذا دارای ریسک کمتر است و هزینه تأمین مالی را نیز کاهش می دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تأمین مالی استفاده از افزایش اعتبار است.
- صکوک با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار به توسعه بازار سرمایه کمک می کند.
- چنان چه برای داد و ستد اوراق صکوک یک بازار ثانویه فراهم می شود، آن وقت باعث می شود قابلیت نقد شوندگی اوراق بهادار اسلامی هم افزایش یابد.
انواع اوراق بهادار اسلامی یا صکوک
این اوراق، بر اساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می شود و به موجب آن قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آن ها از دارنده گان اوراق استقراض می کنند و به همان مقدار بدهکار است و باید در سررسید معین یا عندالمطالبه به آن ها بپردازد.
دارندگان این اوراق به صورت مالک دارایی مالی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل فروش در بازار ثانویه هستند. اوراق مرابحه انواعی دارد مانند اوراق مرابحه تأمین مالی، اوراق مرابحه تأمین نقدینگی و اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری.
این نوع اوراق، اوراق بهادار با نامی هستند که به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می شود و به افرادی که قصد مشارکت در طرح های عام المنفعه را دارند واگذار می شود.
این اوراق، اسناد و گواهی های دارای ارزش یکسان هستند و برای تجمیع وجوه لازم برای ساخت کالایی استفاده می شوند که تحت تملک دارنده صکوک است.
سلف از اقسام بیع بوده و بر عکس نسیه است. هنگامی که شخصی تولید یا ارائه کالای معین را مورد هدف قرار می دهد، با انتشار این نوع صکوک قادر خواهد بود تا منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کند. در واقع سرمایه گذاران در این اوراق، کالای مورد نظر را پیش خرید می کنند.
این اوراق اسناد مالی بهاداری هستند که بیان گر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی با دوام، است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به او منتقل شده است.
از جمله اوراق مالکیت مشاع خدمتی است که بر اساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است. بعد از پایان خدمت صاحبان اوراق، مالک مشاع نتیجه خدمت خواهند بود. نتیجه خدمت ممکن است امتیاز مالی یا دارایی فیزیکی باشد.
اوراق اجاره ای یکی از رایج ترین انواع اوراق بهادار اسلامی است که سرمایه گذاران می توانند در مقاطع زمانی معین، سود حاصل از سرمایه گذاری خود را دریافت کنند. این اوراق مبتنی بر سود معین و ثابت است، از همین رو این اوراق مهم ترین اوراق های بهادار اسلامی است.
این نوع اوراق بر اساس قرارداد مزارعه طراحی شده و ناشر آن با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری کرده و با آن اراضی قابل زراعت خریداری می کند. سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارنده گان اوراق به کشاورزان واگذار می کند تا روی این اراضی زراعت کنند و در پایان سال زراعی، محصول را با هم تقسیم کنند.
این نوع صکوک، سندی است که گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق دولت، شرکت های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.
در این نوع اوراق ناشر با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می دهد و بانی هم در فعالیت اقتصادی سودآور به کار می گیرد و در پایان هر دوره مالی سود حاصله را بر اساس نسبت هایی که روی اوراق درج گردیده است، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می کند.
ناشر با واگذاری این نوع از اوراق، پول متقاضیان را جمع آوری می کند و با آن باغات قابل بهره برداری را خریداری کرده و سپس با وکالت از طرف دارنده گان اوراق طی قرارداد مساقات به باغبانان واگذار می کند تا به آن ها رسیدگی کنند و در پایان، محصول بدست آمده را با هم تقسیم کنند.
در این نوع صکوک، دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارنده گان است.
یکی دیگر از اوراق بهادار اسلامی، اوراق مشتقه می باشد. قراردادهای بین دو یا چند نفر که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می‌شود را اوراق مشتقه می گویند. در واقع مشتقه ها ابزاری برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آیند.
صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه از آن استفاده می شود. این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار ثانویه و بر اساس اصول شریعت است. اوراق صکوک باید خود دارای ارزش بوده و نمی توانند بر اساس فعالیت های سفته بازی باشند.