به گزارش بورس فوری،باقی ماندن ساختار تحریم های ثانویه بانکی، باقی ماندن تحریم چرخه دلار، قانون کاتسا و نهایتا تجربه خروج آمریکا از برجام و بازگشت پذیر بودن تحریم‌ها، چهار مانع اصلی انتفاع اقتصادی ایران از توافق احتمالی وین هستند.
باقی ماندن ساختار تحریم‌های ثانویه بانکی: تحریم های بانکی باعث می‌شود تا ارتباطات بانکی خارجی ایران و دسترسی های ارزی ایران کاهش یابد. در صورت باقی ماندن ساختار تحریم های ثانویه بانکی، ایران نمی تواند از منافع توافق احتمالی بهره مند شود. براساس قوانین تحریمی آمریکا علیه ایران، بانک ها و موسسات مالی دنیا در صورتی که تراکنش مستقیم یا غیرمستقیم برای افراد و نهادهایی که در لیست تحریم آمریکا (SDN list) قرار دارند انجام دهند، از نظام مالی آمریکا و حساب کارگزاری دلار محروم می شوند. آمریکایی ها در برجام این ساختار را تغییر ندادند و تنها بخش زیادی از افراد و نهادهای ایرانی را از لیست تحریم آمریکا خارج کردند اما حدود ۲۰۰ فرد و نهاد را باقی گذاشتتند. علاوه براین به بهانه های مختلف از جمله مسئله موشکی و تروریسم این لیست را افزایش دادند و اعلام کردند تراکنش مستقیم یاغیرمستقیم برای این نهادها، همچنان جریمه محرومیت از نظام مالی آمریکا را برای موسسات مالی در پی خواهد داشت. موضوعی که جان کری در نامه خود برای توقف تحریم ها آن را اعلام می‌کند.
عدم دسترسی آزادانه به پول نفت، مهم ترین اثر باقی ماندن تحریم های ثانویه بانکی و برقرار نشدن روابط بین المللی بانکی بود. علی رغم افزایش فروش نفت و در اختیار قرار گرفتن این پول توسط ایران در دوران اجرای برجام، این پول نمی‌توانست آزادانه مصرف شود و تنها راه قطعی برای نقد شدن پول های نفت، واردات بود.
بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ دنیا که سابقه جریمه های سنگین به علت نقض قوانین تحریمی آمریکا را داشتند اعلام کردند که به علت باقی ماندن این تحریم ها و احتمال برخورد تراکنش ها با افراد و نهادهای باقی مانده در لیست تحریم با ایران همکاری نمی کنند. یک هفته پس از اجرایی شدن برجام سایت گاردین اینگونه تیتر زد:«بانک های اروپایی همچنان از انجام تجارت با ایران می ترسند.»
در صورت باقی ماندن ساختار تحریم های ثانویه بانکی همچنان ایران در ارتباطات بانکی و دسترسی به درآمدهای ارزی خود از جمله درآمدهای نفتی با مشکل جدی رو به رو خواهد بود. مشکلی که در طول اجرای برجام هم مسئولان امر به آن اذعان داشتند.
باقی ماندن تحریم چرخه دلار(u-turn): یکی از چالش های مهم تحریمی در دوران اجرای برجام، عدم صدور جواز u-turn یا استفاده از چرخه غیرمستقیم دلار برای ایران بود. از سال ۲۰۰۸ دسترسی غیرمستقیم ایران به چرخه دلار ممنوع شد. این ممنوعیت در برجام نیز پابرجا ماند و باعث شد برخی از درآمدهای ارزی، حتی پس از برجام نیز در دسترس ایران قرار نگیرد. چراکه آن درآمد برای اینکه در اختیار ایران قرار بگیرد ابتدا باید به دلار و بعد به سایر ارزها تبدیل می شد، که امکان این کار وجود نداشت. به طور مثال ولی الله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی، پس از برجام در مصاحبه با گاردین گفت: «تحریم دلاری مانع مبادلات غیردلاری شده و حتی ریال عمان را هم نمی‌توان بدون استفاده از چرخه دلاری به یورو تبدیل کرد» بنابراین باقی ماندن این ممنوعیت در راه دسترسی ایران به درآمدهای ارزی اش مانع ایجاد می کند.
قانون کاتسا: چندماه پس از روی کار آمدن دولت ترامپ، کنگره آمریکا قانون کاتسا را تصویب کرد. این قانون مرداد ماه سال ۹۶ به امضای ترامپ رسید. براساس این قانون تحریم های مشابه گروه های تروریستی بر سپاه پاسداران و نهادهایی که آمریکا آنها را مرتبط با سپاه می داند اعمال شد. این تحریم باعث افزایش بیش از پیش لیست تحریم علیه ایران با برچسب تروریسم شد، چراکه هرگونه رابطه مستقیم و غیرمستقیم با سپاه باعث قرار گرفتن نام بانک یا موسسه در لیست تحریم می شد. نهادهایی که براساس این قانون در لیست تحریم هستند، همزمان دارای تگ تحریمی [SDGT]و [IRGC](تگ تحریم مربوط به سپاه پاسداران و گروه های تروریستی)هستند و حتی در صورتی که از لیست تحریم خارج شوند، به دلیل اینکه به پشتوانه این قانون در لیست تحریم هستند، توقف اعمال تحریم(waive) علیه آنها باید هر ۱۸۰ روز تمدید شود. در واقع بانک ها و شرکت های دنیا برای همکاری با ایران هر ۱۸۰ روز این ریسک را خواهند داشت که توقف اعمال تحریم ادامه نداشته باشد و تحریم ها بازگردد، بنابراین ریسک همکاری با ایران را کمتر قبول می کنند.
تجربه خروج آمریکا از برجام و بازگشت پذیر بودن تحریم‌ها: حتی اگر موانع فوق نیز وجود نداشت، بازگشت پذیر بودن تحریم ها و تجربه یکبار خروج آمریکا از برجام به تنهایی می تواند مانع انتفاع ایران از توافق احتمالی شود. شرکت ها و بانک ها می دانند هرلحظه ممکن است آمریکا از توافق احتمالی خارج شود و دوباره تحریم ها را علیه ایران اعمال کند، به همین دلیل ریسک همکاری با ایران را نمی پذیرند. اندیشکده مرکز امنیت نوین آمریکا در این رابطه می گوید:« پس از اعمال تحریم‌های مالی توسط آمریکا، توافق با این کشور نمی تواند شرکت ها و بانک ها را راضی کند تا با کشور هدف تحریم همکاری کنند. چراکه شرکت ها و بانک ها این احتمال را می دهند که هر لحظه توافق ملغی شود و تحریم ها برگردد، بنابراین ریسک برقراری ارتباط را نمی پذیرند.»
در زمان اجرای برجام نیز آمریکایی ها بارها اعلام کردند که ابزار برگشت پذیری(snap back)، همواره بالای سر توافق قرار دارد و به محض بازگشت تحریم ها شرکت ها باید ایران را ترک کنند، چراکه شامل تحریم های آمریکا می شوند. این موضوع باعث شد سرمایه گذاری خارجی زیادی در ایران اتفاق نیافتد.
مسعود براتی و سید حامد ترابی کارشناسان تحریم